Eğer siz de 80’li yıllarda büyüdüyseniz, Stephen King’in IT‘nin ekrana uyarlanmasını ve 27 Ekim’de ikinci sezonu yayınlanan Netflix dizisi Stranger Things gibi o dönemlerde geçen yapımları izlemekten büyük zevk alıyorsunuzdur. Peki ekranlarda neden bu kadar fazla 80’li yılları ilham alan yapımları görüyoruz?
Bradley Schauer, 32 yaşında, Arizona Üniversitesinde Tiyatro, Sinema ve Televizyon bölümünde asistan profesör olarak görev yapıyor. “Escape Velocity: American Science Fiction Film, 1950-1982” adlı kitabı yeni yazdı. 1950’li yıllardan 80’li yılların başına kadar uzanan bir bilim-kurgu filmi konulu bu kitabı yazan Schauer, modern TV şovlarının 80’li yıllardan bu denli ilham almasını nostaljinin gücüne bağlıyor.
Şimdi, Schauer’in eğlence sektöründe nostaljinin izleyiciler üzerindeki etkisini ve film yapımcılarının bunu nasıl doğru şekilde kullandığını soru-cevap şeklinde tartıştığı bölümle devam edelim.
1- 80’leri Neden Film ve TV Şovlarında Bu Kadar Çok Görüyoruz? Bu Film ve Şovlar Neden Bu Kadar Popüler?
Bu şovlar geniş kitleler tarafından ilgi görür, özellikle de reklam verenlerin ilgisini çeken iki farklı kitle tarafından. Bunlardan birincisi, 80’li yıllarda büyüyen 30’lu yaşlarının sonlarında veya 40’lı yaşlarının ortasında olan ve gençlik anılarının tekrar depreşmesini isteyen kişiler. İkincisi de 80’li yıllardaki retro havayı seven, cep telefonları ve internetten önceki “modern öncesi” dünyayı görmekten keyif alan gençler.
2- Nostalji Genel Olarak Sinema ve TV’de Neden Bu Kadar İşe Yarıyor? İzleyicilerin İlgisini Çeken Nedir?
Nostalji, aslında var olmayan bir zamanı anlatma eğilimindedir- Bütün negatif olayların ve duyguların ortadan kaybolduğu, sadece sıcak duyguların olduğu idealleştirilmiş bir zamanı. Öte yandan nostalji bir şimdiki zaman eleştirisi olarak da görülebilir. Araştırmalar, nostaljik duyguların depresyonu ve yalnızlık hissini uzaklaştırdığını ortaya koyuyor. Eğer siz de bugünün dünyasında bunalmış ve huzursuz hissediyorsanız, her şeyin daha basit olduğu çocukluk gibi eski zamanları hatırlamak adeta bir terapi etkisi yapacaktır. Nostalji ayrıca hayat hikayenizi anlamlandırmanın da bir yoludur. IT ve Stranger Things izleyen X Jenerasyonu* kendilerinden daha yaşlı veya daha genç olan kişilerden farklı olarak kendilerini olayların bir parçası olarak tanımlayabilirler. Bu tarz bir grupçuluk ve aidiyet hissi rahatlatıcı ve olumlu oluyor.
3- Nostaljinin Filmlerde Kullanılmasıyla İlgili Belirli Bir Zaman Döngüsü Görüyor Muyuz?
Yirmi yıllık bir döngüden bahsedersek nokta atışı yapmış oluruz. 20 yıl önce, TV ve film endüstrisine ilgi duymaya başlayan insanların çoğunu çocuklar oluşturuyordu. Doğal olarak bu kişiler şimdiki yapımları izlerken nostaljik öğeleri gördüklerinde çocukluklarına geri dönüyorlar. Yirmi yıl, geçmişteki tüm kötülükleri gözardı edip geçmişe sıcak bir duyguyla bakabilmek için yeterli bir zaman aralığı oluşturuyor. Aynı şekilde genç izleyiciler tarafından “antika” ve ilgi çekici görünmek için de yirmi yıl yeterli olabiliyor.
Bu konuda “IT” filmini örnek gösterebiliriz. Yapımcılar bu filmi tam olması gereken zamanda yaptılar. Hikayeye göre çocukluk sahneleri şimdiki zamandan 27 yıl önce gerçekleşiyordu. Bu şekilde düşündüğümüzde, romanın 50’li yıllardan 80’li yıllara uzandığını ve IT mini dizisinin yayınlanma tarihini de (1990) hesaba katınca yapımcıların bu filmi tam olması gereken zamanda yaptıklarını görebiliriz. Bana göre X Jenerasyonunun gösterdiği ilginin büyük kısmı IT mini dizisindeki nostaljiye dayanıyor. Belki şimdi bu mini dizi çok korkunç görünmüyor, ama inanın bana 10 yaşındayken dehşet vericiydi!
4- Nostaljiyi Doğru Kullanmak İçin Film Yapımcıları Neyi İyice Gözden Geçirmeli?
En önemlisi özgünlük. Yaptıkları şey sadece dönemin klişelerinden oluşan bir karmaşa olursa, izleyicilerdeki o çocukluk anıları hareketlenmez, ortaya duygudan uzak, yapay ve suni bir şey çıkmış olur. Ve de bu tarz detayları inandırıcı, göze hoş gelen bir şekilde kullanmaları gerekir.
Mesela Stranger Things‘deki çoğu küçük dokunuşta gerçeklik payı vardır ama eğer siz de 80’lerde çocuk olduysanız, gözünüze çarpan bazı sahte ayrıntılar olmuştur. Örneğin, küçük bir kasabada yaşayan bir çocuğun 1983 yılında duvarında Evil Dead filminin posteri olacağına inanmak zor. Stranger Things‘i yaratan Duffer kardeşler 1984 yılında doğdular, yani o dönemlerin çok iyi farkında olabilecek kadar yaşlı değiller. Görünen o ki Evil Dead‘i 80’li yıllardan sevdikleri bir korku filmi olduğu için öylesine seçtiler. Özellikle 80’lerin korku filmleri hakkındaki ayrıntılarla ilgilenmeyi seviyorsanız, diziyi izlerken bu posteri görmek sizin bir süre için diziden aldığınız keyfi azaltacaktır.
*X Jenerasyonu: 1965-1978 arasında doğmuş kuşak.
