Yazan: Mustafa Nazım
Günümüz Türkiye’sinin içinde bulunduğu koruma ve restore etme kalitesi az çok, kıyıdan köşeden mimariyle ilgisi olan ya da olmayan, neredeyse herkes tarafından biliniyor. Nice tarihi eserler, dünya mirası sayılabilecek yapılar, ‘nitelikli’ mimar, restoratör, korumacı tarafından harabeye çevrildi. Bu yazıdaki örnekse, yurtdışından, tartışmaya sonuna kadar açık, karşı çıkanın ve savunanın da haklı bulunabileceği bir yapı.
Matrera Kalesi, 9.yüzyılda İspanya’nın Cadiz şehrindeki bir tepenin üstüne inşa edilmiş Endülüs Emevisi mirasıdır. Neredeyse oniki asır boyunca her türlü zorluğa göğüs gererek günümüze kadar gelmeyi başarmış. Küresel ısınmanın mevsimleri tersine çevirmeye başlamasıyla birlikte, 2013 yılında tarihinin en yüksek yağışlarından birini gören Matrera Kalesi, kısmi olarak yıkıma uğramış. Eyalet meclisi tarafından, kalenin korunması ve restore edilmesi kararı alınır ve bu görev İspanyol mimar Carlos Quevedo Rojas’a verilir.
Restorasyon projesini tamamlayan Rojas ve projeyi onaylayan eyalet meclisi, projenin medyada duyulmasından sonra halk tarafından büyük tepkiler alır. Projeye ilk bakıldığında, var olan yapıya beton dökülüp geçilmiş gibi görülse de, Rojas projesini restorasyon ilkelerine dayatmaktadır. ‘Restorasyonun öncelikli amacı; tahribatı durdurup var olanı koruma ve bunu özgün malzeme, işçilik, fonksiyon ile birlikte zamanının yapısal yaklaşımıyla sentezlemek.‘
Dünya üzerinde restoratörler tarafından kılavuz olarak kabul edilen Amsterdam Bildirgesi, “bir yapının restorasyonu yapılırken, özgün malzeme korunmalı, strüktürel dayanıklılık amaçlı bir ekleme yapılırsa da, malzeme farklılığı net bir şekilde gösterilmelidir” şeklinde kural içerir. Rojas’ın projesini dayandırdığı kural da budur.
Proje tamamlandıktan sonra tepkiler daha da şiddetlenir ve ortaya çıkan manzara, Ecce Homo’nun restore faciasına benzetilir. Ecce Homo (İşte bakın İnsan) 1930 yılında Sanctuary of Mercy Kilisesi’nde Elias Garcia Martinez tarafından yapılan bir fresk. Zamanla tahribata uğrar ve 2012 yılında tarihin belki de en kötü restorasyonlarından bir tanesi gerçekleşir. Muhteşem değişiklik için görsellere bakmanız yeterli…
‘Geçmişi yansıtan, gelecekten bir imaj.‘ söylemiyle projesini savunmaya devam eden Rojas, 2016 yılında Architizer tarafından halk oylamasına açılan yarışmada, 300 proje arasından, gösterilen onca tepkiye rağmen birinci seçilerek ödül almayı başarmıştır.
