Uçan Kale: F-35 Lightning II

Yazan: Turgut Üstün

Günümüzde şüphesiz en etkin ve caydırıcı kuvvetlerden birisi ülkelerin hava kuvvetleridir. Hava kuvvetlerinde yeterli donanım ve teçhizata sahip ülkeler bugün dünyanın muhtelif yerlerinde, farklı zamanlarda insanlı veya insanız olarak çok rahat operasyon yapabilmektedir. Hava kuvvetlerinin ehemmiyetini 100 yıl önce fark eden ecdadımız dünyadaki havacılık gelişmelerini yakından takip etmiş ve gerekli teknolojiyi ülkemize transfer etmeye önem vermiştir. Cumhuriyet döneminde ise Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk havacılığın önemini çok iyi kavramış ve “İstikbal göklerdedir.” sözü ile Türk havacılığına gerekli önem verilmesine öncü olmuş ve ilk tayyare fabrikalarını kurdurmuştur. Geçmişten günümüze önemini hala muhafaza eden havacılık sektörü adeta bir deve dönüşmüştür. Bugün bir çok ülkeden daha zengin havacılık şirket ve kartelleri bulunmaktadır. Bu sektörün son ürünlerinden ve şüphesiz son zamanların en iyisi olması beklenen 16 Kasım 1996’da çalışmalarına başlanan F-35 Lightning II uçağıdır.

Bundan yaklaşık 20 yıl önce çalışmalarına başlanan bu proje bugün meyvelerini vermeye başlamıştır. İlk uçuşunu 15 Aralık 2006 tarihinde yapan F-35 yavaş yavaş envanterlerde yerini almaya başlamıştır. ABD merkezli Lockheed Martin firmasının ana geliştiricisi olduğu bu uçak tek motorlu ve tek pilotludur. Savaştaki her ihtiyacı tek başına karşılaması için üretilmiştir bu uçak. F-35A, F-35B ve F-35C olmak üzere üç farklı çeşidi bulunmaktadır. F-35A Geleneksel Kalkış-İniş (CTOL), F-35B Kısa Kalkış-Dikey İniş(STOVL), F-35C ise Uçak Gemileri için dizayn edilmiş(CV) bu dizayn doğrultusunda gövde fırlatma ve kanca için güçlendirilmiştir.

Türkiye alacağı F-35’lere ilaveten 2021’de envantere girmesi planlanan TCG Anadolu’da kullanmak üzere F-35B sipariş etmeyi planlamaktadır. İDEF 2017 Savunma Sanayi Fuarında konuştuğum bir yetkili yakın zamanda F-35B sipariş edeceğimizi ve TCG Anadolu’nun üst pistinde uçak kalkışını destekleyecek yenilikler yapıldığını ve kalkış rampasının eğiminin arttırılacağını söylemişti. Yakıtın %30’unun kısa kalkış ve inişte harcadığını göz önünde bulundurursak yapılan yenilikler yakıt verimliliği için çok önemlidir.

Uçak üzerinde, ihraç edilecek ülkelerin ihtiyaçları kapsamında yenilikler yapılabilmektedir. Örneğin İsrail’e ihraç edilecek F-35A üzerinde bir takım yenilikler yapılmış ve bu uçağa F-35I ismi verilmiştir. Yine Kanada’ya ihraç edilecek olan F-35A’ya yavaşlatma paraşütü ve yakıt ikmal sondası takılmış bu modele ise CF-35 adı verilmiştir.

Programa Katılan Ülkeler

Bu projeye toplamda 9 ülke katılmış ve proje belli oranda ödeneklerle destek olacağını bildirmiştir. Yapılan ödeneklerin miktarına göre 1. 2. 3. seviyeden katılımcı olarak sınıflandırılmışlardır. Bu iştirakçi ülkeler programa toplamda 4.375 milyon dolar katkıda bulunmuştur. Türkiye ise projeye 175 milyon dolar katkı sağlayacağını bildirerek 3. seviyeden katılımcı olarak girmiştir. Bu dokuz ülkenin bayrağı uçak gövdesinde yer almaktadır. Ülkemiz sözleşmeye göre toplamda 116+18 adet uçak alacağını bildirmiştir. Uçakların ilkinin 2017’nin sonunda teslim edilmesi gerekirken 03 Ocak 207 Savunma Sanayi İcra Komitesi kararı ile ertelendi. Daha sonra 06 Nisan 2016 SSİK  kararı ile 2 adet uçağın siparişine karar verildi. Karardaki bu gecikme ve ödemenin gecikmesi ile uçaklar 2018 yılında teslim edilecek.

Türkiye’nin böyle önemli bir silaha sahip olmasının yanında bu projede aktif görev alması bizim için çok önemlidir. Yapılan karşılıklı anlaşmalarla uçağın bazı kısımları ve bazı önemli parçaları Türkiye’de üretilip montaj için ABD’ye gönderilmektedir. TAİ lisansı ile yapılan ortaklıkta uçağın orta gövdesi TAİ tesislerinde üretilip ABD’ye gönderilmektedir.

Kale Grup-Prat Whitney Ortaklığı

F-35 uçağını F-135 denilen motorunun üretimini ünlü motor devi Amerikalı Prat Whitney yapmaktadır. Bu şirket Türkiye’den Kale Grup ile ortaklığa gitmiş hisseleri %51’e %49 olmak üzere şirket kurulmuştur. İzmir’de kurulan fabrikada motorun kritik öneme sahip parçaları üretilip ABD’ye gönderilmektedir. İşin ticari boyutu kadar Know-How boyutu da önemlidir. Kale Grup edindiği bu bilgi ile yine F-35’lerde kullanılacak olan SOM Füzesi(Stand-of Mühimmat) için motor geliştirmeye başlamıştır. Kale Grup yetkilisinin bildirdiğine göre 70 milyon dolar yatırım yapılan bu tesiste üretilen ürünler kilosu 117 dolardan ihraç edilmektedir. Yine bu tesiste 700 kişiye iş imkanı sağlanmıştır. Şirketlerimizin ve bu şirketlere görev yapan mühendislerimizin edindiği bu tecrübe çok önemlidir. Zira konsept çalışmaları tamamlanmak üzere olan TF-X projesinde bu bilgiler bize büyük avantaj sağlayacaktır.

Uçağın Genel Özellikleri

Bu tarz uçakların radarda görünmeme veya olduğundan küçük görünmesi çok önemlidir. Bunun için uçağın kabuğu özel bir kompozit malzemeden yapılmış ve bazı silah istasyonları gövdenin içine gizlenmiştir. Boş ağırlığı yaklaşık 13.000 Kilogram olan uçak, 32.000 Kilograma kadar olan ağırlıkla havalanabilir. Maksimum hıza ulaştığı zaman yaklaşık saatte 1.900 kilometre hız yapabilir. Yani Çanakkale’den havalandığı zaman bir saat olmadan Iğdır’a gidip geri dönebilir. Muhtelif hava-hava, hava-kara, anti gemi ve bazı nükleer ve genel maksat bombalarını kullanabilir.

Kullanan Ülkeler

Adetleri tam olarak bilinmemekle beraber ABD Hava Kuvvetleri,  Deniz Kuvvetleri ve Deniz Kolordusu envanterinde bulunmaktadır. Öte yandan İngiltere’ye 3 uçak, Hollanda’ya 1 uçak ve İsrail’e 2 uçak teslim edildiği kesin olarak bilinmekte. Türkiye’nin ise ilk 2 uçağı 2018’de teslim edilecek. Türkiye’nin bu uçakları Malatya Ana Jet Üssüne konuşlandırması değerlendirmektedir.

Çinli Hackerlar F-35’i Hackledi Mi?

Çinli hackerların uçağa ait kritik bilgileri siber saldırılar ile çaldığı iddiası yayıldı lakin Lockheed Martin firmasının yetkilileri net bir açıklamada bulunmadı.

Tai, Uçak Gövdelerini Teslim Ediyor

2008 yılından beri TAİ, uçağa ait muhtelif parçaların teslimine devam ediyor. 12 Temmuz 2017 yılında ise bize ait olan ilk uçağın gövdesi törenle teslim edildi.