Bela Tarr’ın Satantango’su Macar yazar Laszlo Krasznahorkai’nin 1985 tarihli ayni isimli kitabına dayanır. Tıpkı kitabın kendisi gibi iki kısımlıdır ve her kısım da altışar bölüm içerir. Bela Tarr filmleri arasında anlatı yapısı olarak en karmaşık olanıdır. Olaylar kronolojik bazda gösterilmez. Çizgisel değildir. Belki de bir film olarak vermek istediği mesajdan öte onu özel kılan yaklaşık 7.5 saatlik olan uzunluğudur.
Genel anlamda uzak durağan çekimlere dayanır. Bu bakımdan erken dönem Bela Tarr filmi olduğunu söyleyebiliriz. Avangard ve zarif bir sanat filmi olması yanında yoğun bir estetik komposizyon ile duygusal dışavurumculuk eseridir. Bu bakımdan uzunluğu ile birlikte göz önüne alındığında kimi sinemasever için bitmek tükenmek bilmeyen kaotik bir ızdırap olarak görürken kimisi için ise bir şaheserdir.
SATANTANGO, ETİK ERDEMLERİ İNCELER
Film, etik erdemler üzerinde durur ve onları inceler. Nedir bunlar? Masumiyet, ihmalcilik, paylaşılamayan para yüzünden çıkan kavga ve düzenbazlıktır.
Bu temaları incelerken üç önemli karakter üzerinde durur. Birincisi, Estike adında küçük bir kız çocuğudur. İkincisi, Irimias o ki kasaba halkının hep beraber sahip olduğu geliri bir arkadaşı ile birlikte sahtekârlık yaparak kendi cebine atmayı planlar. Üçüncüsü ise, olayları daha çok onun gözünden gördüğümüz doktordur. Filmin ortamı olan harabe ve derbeder köydeki en yetkin kişi olarak karşımıza çıkar. Estike’nin yaşadıkları ve başına gelenler genel anlamda filmin kırılma noktasını oluşturur. Estike biraz naif ve kırılgandır. Abisi ile bir ağacın altına altın ağacı çıkması için para gömerler, fakat bu parayı çoktan başkası alır. Bazı sahnelerde film Estike ve doktorun bakış açısından farklı ve tekrarlı olarak ele alınır.
Filmde Ön Plana Çıkan 4 Sahne
Birincisi, Estike’nin köyün meyhanesinin penceresinden içeride kendinden geçmiş ve sarhoş bir şekilde dans eden köy ahalisini izlediği sahnedir. Kimse onu farketmez. Bu bölüm önemlidir. Şöyle ki; küçük kız kendini tamamen perişan ve acizlik içinde hisseder. Kimseye tutunamamıştır ve kaybolan parası onu daha da üzmektedir. Önce kedisini zehirler. Sonra da büyük bir merasim içinde kendisini…
Burada Bela Tarr’ın unlu Fransız yönetmen Robert Bresson’un küçük bir kızın başına gelenleri anlattığı ve talihsiz bir şekilde benzer sonla bittiği Mouchette (1967) adli filme gönderme yaptığını söyleyebiliriz. Bela Tarr’ın iletmek istediği masum sayılabilecek küçük bir kızın yüz yüze geldiği ihmalkârlık ve vurdumduymazlıktır. Ahalinin bir kısmı har vurup harman savururken Estike mutsuz ve ötekidir.
FİLMİN BAŞLANGIÇ SAHNESİ
İkinci sahne, filmin başlangıç sahnesidir. Burada yaklaşık sekiz dakikalık uzun çekim ile Bela Tarr yalnızca kadrana giren inekleri çeker. Sanki, hayatin kuru sıkıcılığına, tekdüzeliğine ve yavanlığına atıfta bulunur gibidir.
Üçüncü sahne ise, Estike’nin ölümünden sonra Irimias’in cesedin bilardo masası üzerine konduğu bir odada yaptığı konuşma, daha doğrusu köylülere nutuk çekerek yaptığı duygu sömürüsüdür. Tek amacı herkesin parasını sadece kendisinin sahiplenmesidir. Bu konuşmada iyilik, erdem, dayanışma ve hakikat üzerinde durur ki, yapmak istediği köy halkını manipüle etmektir.
Son sahne ise, ahalinin doktor hariç hep birlikte yeni bir hayata başlamak için uzaktaki şatoya gittikleri sahnedir. Fakat Irimias yine is başındadır. Şato kendi haline bırakılmış, bakımsız ve köhnedir. Sadece bir çan sesi duyulur. Bunu duyan doktor da nadiren yaptığı gibi evden çıkarak oraya gider. Fakat anlam veremeyip geri döner. Filmin bittiği sahne de budur.
Film üzerine değinilecek başka bir nokta da, filmde yağmurun, o yoksa güçlü bir rüzgarın eksik olmadığıdır. Bela Tarr diğer bazı filmlerinde olduğu gibi dışavurumcu bir şekilde umutsuzluğu ve ızdırabı anlatmak gayesi içindedir.
Sonuç olarak, Bela Tarr kırsalda gecen bu filmi ile hayatin bir sinematik yansımasını gerçekleştirir, soyut ve şiirsel olarak.
SATANTANGO FİLM FRAGMANI
